![](https://www.reporter.al/wp-content/uploads/2024/06/EmmanuelMacron-e-Marine-Le-Pen-848x477-1.webp)
Elitat me vetëbesim reflektojnë regjime të qëndrueshme. Sot, elitat në të dy anët e Atlantikut nuk janë aspak të sigurta në vetvete. Vitin e kaluar ata u habitën që gjërat kanë shkuar ashtu siç kanë shkuar.
Në Shtetet e Bashkuara, centristët janë të tmerruar që masat duken kaq mosmirënjohëse për sukseset ekonomike të presidentit Joe Biden, saqë ata po tërhiqen drejt Donald Trump. Në Evropë, përfitimet gjithëpërfshirëse të llojeve të Trumpizmit në kurriz të ikonave liberale si presidenti francez Emmanuel Macron dhe të Gjelbrit e Gjermanisë kanë shkaktuar një dëshpërim të ngjashëm.
Në të gjithë Perëndimin, dështimi i sanksioneve drakoniane për të dëmtuar ekonominë ruse, dhe qëndrueshmëria e kompanive teknologjike kineze përballë sanksioneve të rënda, po nxit një përzierje nihilizmi dhe xhingoizmi. Tre mite mbështesin zhgënjimin kolektiv të centristëve perëndimorë që dikur e merrnin si të mirëqenë hegjemoninë e tyre.
Miti i parë është se qendra politike është, sipas definicionit, armiku më i madh i së djathtës ekstreme. I dyti është ai i një agjenti përfaqësues, një “votuesi mesatar”, i cili vendos zgjedhjet. I treti është se sanksionet dhe tarifat do të pengonin Kinën dhe Rusinë për shkak të varësisë së tyre nga teknologjia, kapitali dhe sistemet e pagesave perëndimore.
Çdo mit është mëse i gabuar. Demaskimi i tyre është një hap i domosdoshëm, në mos i pamjaftueshëm, drejt kuptimit të së tashmes.
Filloni me mitin e një përplasjeje të fuqishme midis qendrës dhe të djathtës ekstreme dhe pyesni: A do të kishte ndodhur që Macron të binte në sy dhe të bëhej president i Francës nëse Marine Le Pen dhe Fronti i saj Kombëtar (siç njihej atëherë) nuk do të ishin sfidues të fortë? Kur e bën llogari mirë, jo. Por a do të ishte bërë një si Le Pen një sfiduese e fortë nëse një si Macron nuk do të zbatonte politika që favorizojnë tashmë ultra të pasurit (nëpërmjet uljeve të taksave dhe printimit masiv të parave) duke lejuar që masat shtrënguese të binin në kurriz të të paktën gjysmës së popullsisë? Përsëri, jo.
Ndërsa nuk ka dyshim se Macron dhe Le Pen (si demokratët dhe Trump në SHBA) e urrejnë njëri-tjetrin, fuqia e tyre është simbiotike. Politika e qendrës politike e socializmit shtetëror për disa dhe masave shtrënguese për shumë ushqen të djathtën neofashiste, ngritja e së cilës ushqehet përsëri në pretendimin më të fortë të qendrës se është e vetmja mburojë kundër neofashizmit.
Tani kini parasysh mitin e votuesit mesatar mosmirënjohës që e ul në mënyrë të pamatur rimëkëmbjen e fuqishme të ekonomive perëndimore pas pandemisë. Të vetmit njerëz që e shohin si të çuditshëm shkatërrimin politik të Macron, ose që fajësojnë masat amerikane për dështimin në vlerësimin e ekonomisë së madhe që Biden u ka dhuruar atyre, jetojnë në një botë me tabela statistikash për frymë dhe të dhëna makroekonomike. Për ta, një pikë dhjetore e rritjes së PBB-së këtu dhe një pikë përqindje nga normat e papunësisë atje supozohet të bëjnë të gjithë ndryshimin.
Në vitin 1992, slogani i fushatës së Bill Clinton ishte “Është ekonomia, budalla”. Ende është. Por pyetja sot është: Ekonomia e kujt? Kur i pyet ata që luftojnë se përse janë të zemëruar në një kohë kur PBB-ja po rritet, ata përgjigjen: “Ndoshta PBB-ja jote po rritet, por imja jo”. Kur u thua se inflacioni është ulur, ata të kundërpërgjigjen: “Ndoshta çmimet tuaja nuk po rriten, por ato që paguaj unë janë shumë të larta!”. Për ta thënë troç, është krejtësisht logjike që, në botën tonë të pas vitit 2008, perspektivat e jetës të shumicës së njerëzve zvogëlohen mes të dhënave makroekonomike inkurajuese.
Duke e mbivlerësuar hegjemoninë e tyre mbi popullsinë e tyre, elitat centriste perëndimore vazhduan të mbivlerësonin fuqinë e tyre mbi armiqtë e jashtëm, veçanërisht Rusinë dhe Kinën. Në të dyja rastet, rezultati i ushtrimit të kësaj fuqie të pamohueshme të madhe ishte pikërisht e kundërta e asaj që synohej.
Në rastin e Rusisë, sanksionet e paprecedentë perëndimore në përgjigje të pushtimit të Ukrainës rezultuan një dhuratë nga perëndia për presidentin Vladimir Putin. Dobësia e tij më e madhe kishte qenë autoriteti i tij i kufizuar mbi oligarkët e Rusisë, të cilët kishin qenë në gjendje të mbronin pasuritë e tyre duke e mbajtur pjesën më të madhe të saj në Perëndim. Por sanksionet i dhanë Putinit mundësinë t'i detyronte ata të zgjidhnin midis Rusisë dhe Perëndimit, duke e ëmbëlsuar atë ultimatum me perspektivën për të marrë përsipër bizneset fitimprurëse (si McDonald's ose IKEA) të braktisura nga korporatat perëndimore.
Për më tepër, ekonomia e luftës e Rusisë, e shkëputur nga zinxhirët e furnizimit perëndimor, çoi në një shtysë masive të ri-industrializimit. Kjo përpjekje kompensoi humbjen e rëndë të mallrave të ndërmjetme të importuara dhe rritjen e çmimeve të lidhura me to.
Qëndrueshmëria e Kinës ka qenë edhe më shumë një zhgënjim për politikëbërësit e Uashingtonit, të cilët besonin se Akti i Çipave dhe Shkencës i Bidenit, i cili ndaloi këdo (jo vetëm amerikanët) t'i shesë gjysmëpërçues të avancuar kompanive kineze, do të mposhtte në mënyrë të vendosur firmat e teknologjisë së madhe të Kinës dhe do të ndihmonte SHBA-në të fitonte Luftën e Ftohtë II. Huawei, për shembull, shpërndau softuer superior për të shtrydhur më shumë fuqi kompjuterike nga mikroçipet më të vegjël, ndërsa ajo dhe prodhues të tjerë të çipave u përpoqën të fitonin terren në anën e harduerit. Ndërkohë, vërshimi i automjeteve elektrike me kosto të ulët dhe teknologjikisht superiore dhe pajisjeve me energji të gjelbër, i zuri autoritetet amerikane dhe evropiane në befasi.
Ndoshta goditja më e madhe për besimin e elitave perëndimore erdhi pas vendosjes së sanksioneve, pasi ata luftuan për të bindur popullsinë e tyre se re-shoring po ndodhte dhe se prodhimi ishte kthyer. Vetëm atëherë u kuptua se 30 vjet mungesë investimesh të brendshme, si në prodhim, ashtu edhe në aftësinë e shteteve të tyre për t'i bërë gjërat, e kishin lënë Perëndimin të pafuqishëm. Kudo që të hedhim sytë – qoftë në SHBA, Mbretërinë e Bashkuar apo Bashkimin Evropian – gjejmë se shteteve u mungon ekspertiza që kishin dikur për të ndërtuar gjëra; nga hekurudhat e Britanisë dhe programi i nëndetëseve bërthamore të Amerikës te energjia e gjelbër, shëndeti publik dhe shumë të tjera.
Kontrasti me zhvillimet në Rusi dhe Kinë rëndon kështu shumë mbi politikëbërësit perëndimorë, të cilët për dekada janë joshur nga lobistë korporatash dhe organizata aleate që të shterojnë kapacitetin e shteteve të tyre për të bërë atë që duhet bërë. Mbetet për t'u parë nëse ky ndërgjegjësim i hidhur do t'i bindë ata të heqin dorë nga tre mitet që i kanë verbuar për kaq shumë kohë.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. Three Myths Haunting the West