Një vit më parë, Hamasi vrau rreth 1,200 njerëz – kryesisht civilë – në Izrael dhe mori peng më shumë se 250. Që atëherë, Izraeli e ka kthyer pjesën më të madhe të Gazës në gërmadha. Më shumë se 40,000 nga banorët e saj thuhet se janë vrarë, një shifër që përfshin 10,000-20,000 militantë të Hamasit. Mbi 700 ushtarë izraelitë kanë humbur jetën duke luftuar Hamasin dhe delegatë të tjerë të mbështetur nga Irani.
Konflikti është padyshim larg përfundimit. Rrallëherë kalon një ditë pa sulme dhe viktima të reja ushtarake. Thënë kështu, faza më intensive e konfliktit të Gazës duket se po mbyllet: me Hamasin të degraduar ushtarakisht, udhëheqësit izraelitë e kanë zhvendosur fokusin e tyre në veri, duke sulmuar udhëheqësit dhe pasuritë e Hezbollahut në Liban. Prandaj, nuk është shumë herët që të përpiqemi të përmbledhim dhe vlerësojmë mësimet e nxjerra dhe trashëgiminë e 7 tetorit.
Si fillim, supozimet mund të jenë të rrezikshme. Sulmi e zuri në befasi Izraelin për herë të dytë në historinë e tij (i pari ishte fillimi i Luftës së Tetorit të vitit 1973). Edhe pse kishte paralajmërime për atë që po planifikonte Hamasi, zyrtarët e lartë ushtarakë dhe politikë nuk i morën seriozisht ato. Ata vazhduan t’i staciononin shumicën e batalioneve të Forcave të Mbrojtjes të Izraelit në Bregun Perëndimor, duke e lënë kufirin me Gazën pothuajse të pambrojtur. Dhe siç ndodhi 50 vjet më parë, vetëkënaqësia u rezultoi e kushtueshme.
Sulmi i 7 tetorit tregoi gjithashtu se armiku i armikut tuaj nuk është domosdoshmërish miku juaj. Për një dekadë, qeveria izraelite nën drejtimin e kryeministrit Binyamin Netanyahu i dha mbështetje ekonomike të konsiderueshme Hamasit me shpresën eksplicite se duke vepruar kështu do ta poziciononte më mirë Hamasin për të konkurruar me Autoritetin Palestinez. Qëllimi i Netanyahu-t ishte të përçante palestinezët, të dobësonte ndikimin e zërit më të pëlqyeshëm ndërkombëtarisht të nacionalizmit palestinez dhe në këtë mënyrë ta bënte të pamundur një zgjidhje me dy shtete.
Izraeli ia doli shumë mirë të kontribuonte në dobësimin e Autoritetit Palestinez. Pika në të cilën ai dështoi ishte kur mendonte se mund ta blinte Hamasin.
Luftërat janë ndërmarrje po aq politike sa edhe ushtarake. Është e mundur të fitosh një luftë në fushën e betejës dhe megjithatë ta humbasësh atë. Izraeli e ka bërë pikërisht këtë në Gazë, duke zgjedhur të luftojë një luftë konvencionale kundër një armiku jokonvencional pa një plan për atë që vjen më pas. Suksesi ushtarak duhet të përkthehet në marrëveshje të qëndrueshme sigurie dhe qeverisjeje. Por zyrtarët izraelitë kanë refuzuar të avancojnë një propozim për ndonjërën nga këto, nga frika se një plan i zbatueshëm do të kërkonte një rol për Autoritetin Palestinez, së bashku me një forcë stabilizuese arabe, e cila do të krijonte vrull drejt një shteti palestinez dhe do të katalizonte luftimet e brendshme izraelite që mund të rrëzonin qeverinë e Netanyahu-t.
Për t’i përkeqësuar edhe më shumë gjërat, Izraeli po e përcakton suksesin – çrrënjosjen e Hamasit – në terma që nuk mund të përmbushen. Kështu Izraeli humbet duke mos fituar, ndërsa Hamasi fiton duke mos humbur. Hamasi në mënyrë të pashmangshme do të mbijetojë në njëfarë forme dhe do të ruajë aftësinë për të rindërtuar veten, veçanërisht në kontekstin në zhvillim të një okupimi të hapur izraelit pa konkurrencë nga palestinezët më të moderuar.
Ajo që ka ndodhur që nga 7 tetori ofron edhe disa mësime për ndërmjetësuesit e mundshëm. Nuk mund të mbështetemi vetëm te bindja për të ndryshuar sjelljen e të tjerëve, qofshin ata miq apo armiq. Diplomacia duhet të mbështetet nga stimuj dhe sanksione, dhe nganjëherë duhet të hiqet dorë nga kombinimi i shpërblimeve dhe ndëshkimeve.
Për më tepër, diplomacia nuk mund të ketë sukses nëse ndërmjetësi dëshiron sukses më shumë se protagonistët, të cilët duhet të konkludojnë vetë se kompromisi dhe marrëveshja janë më të preferuara se sa konflikti i vazhdueshëm. Kur protagonistët konkludojnë ndryshe, asnjë masë ndërmjetësimi, sado me qëllim të mirë të jetë ajo, nuk mund të ketë sukses.
Trashëgimia – ose më saktë trashëgimitë – e 7 tetorit ofron pak terren për optimizëm. Një zgjidhje me dy shtete është më e largët se kurrë. Një qasje e tillë ishte tashmë shumë e largët përpara 7 tetorit, por viti i kaluar ka përforcuar dyshimin e izraelitëve mbi dëshirën dhe mundësinë e të jetuarit të sigurt përkrah një shteti të pavarur palestinez. Në të njëjtën kohë, përgjigja e Izraelit ndaj 7 tetorit ka forcuar pikëpamjet anti-izraelite në mesin e palestinezëve në Gazë, Bregun Perëndimor dhe Izraelin, dhe ka forcuar apelin e Hamasit, i cili, ashtu si mbështetësit e tij në Iran, nuk ka interes për një bashkëjetesë paqësore me Izraelin.
Rezultati neto është se e ardhmja ka të ngjarë t’i ngjajë një “jozgjidhjeje me një shtet”: kontrolli izraelit i territorit midis Detit Mesdhe dhe lumit Jordan, një popullsi kolonësh në rritje dhe përleshje të shpeshta midis forcave izraelite të sigurisë dhe Hamasit në Gazë dhe me milici të ngjashme me Hamasin në Bregun Perëndimor.
Izraeli ka humbur shumë, jo vetëm në jetë dhe prodhim ekonomik, por në reputacion dhe pozitë në Shtetet e Bashkuara dhe në botë. Një brez i ri e sheh Izraelin më shumë si Goliathin sesa si Davidin, më shumë shtypës sesa të shtypur. Antisemitizmi është rritur. Dhe me perspektivat e vdekura tashmë për një zgjidhje me dy shtete, Izraeli mund të përballet me një zgjedhje binare midis të qenit një shtet hebre dhe një shtet demokratik. Dobësimi i Hezbollahut dhe Houthis, sado i mirëpritur, nuk i ndryshon këto realitete.
Izraeli gjithashtu ka paguar një çmim në rajon. Irani ka arritur atë që mund të ketë qenë një nga qëllimet e tij fillestare për sulmin: duke e bërë më të vështirë për Arabinë Saudite, një forcë e fuqishme në botën arabe dhe islame, të vendosë marrëdhënie zyrtare diplomatike me Izraelin. Edhe pse dënimi i veprimeve të Izraelit që nga 7 tetori nuk do të pengojë bashkëpunimin e inteligjencës dhe ushtarak me qeveritë e zgjedhura arabe që përballen me kërcënimin reciprok të Iranit, sundimtari i mbretërisë ka bërë një hap pas nga hapja e tij për normalizimin e marrëdhënieve në mungesë të një shteti të pavarur palestinez.
Shtetet e Bashkuara kanë paguar gjithashtu një çmim të lartë që nga 7 tetori. Ajo ka humbur pozitën në botën arabe për paaftësinë e saj për të ndikuar në politikën izraelite, dhe ka armiqësuar disa në Izrael me kritikat dhe lëvizjet e saj të pavarura. Për më tepër, SHBA-ja e gjen veten edhe një herë thellësisht të përfshirë në Lindjen e Mesme, kur prioritetet e saj strategjike janë frenimi i agresionit kinez në Azi-Paqësor dhe luftimi i agresionit rus në Evropë. E gjithë kjo pa dyshim sjell kënaqësi për boshtin anti-perëndimor që përfshin Kinën, Rusinë, Korenë e Veriut dhe Iranin.
Asnjë nga këto nuk ishte e pashmangshme. Qeveritë e njëpasnjëshme izraelite zgjodhën të dobësonin Autoritetin Palestinez dhe nënvlerësuan kërcënimin e paraqitur nga Hamasi, i cili përfitoi duke inskenuar sulmin e tij brutal. Izraeli më pas u përgjigj ushtarakisht dhe aspak politikisht. Dhe SHBA-ja e shpenzoi pjesën më të madhe të kapitalit të saj diplomatik duke mbrojtur më kot një armëpushim që asnjë nga protagonistët nuk e donte. Kostoja njerëzore, ekonomike dhe diplomatike ka qenë e madhe dhe ai që tashmë ishte rajoni më i trazuar në botë është lënë në një situatë edhe më të keqe.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. The Lessons and Legacy of October 7