Përkujtimorja u mbajt të mërkurën në ish-kampin e punës së Qafë-Barit në Shqipëri për të shënuar 40-vjetorin e kryengritjes atje kundër regjimit komunist më 22 maj 1984.
Ish-të burgosur dhe aktivistë u mblodhën në vendin e një prej kampeve më famëkeqe të punës në komunizëm, që ndodhet në një zonë malore në rajonin e Pukës.
Rreth 500 të burgosur politikë u mbajtën aty dhe u detyruan të punonin me orë të tëra në kushte të vështira në miniera në zonën e afërt.
Qafë-Bari pa revoltën e dytë dhe të fundit të burgjeve në Shqipërinë e komunizmit. E para ndodhi në kampin e burgimit të Spaçit, më 21 maj 1973.
Ashtu si revolta e Spaçit, kryengritja e Qafë-Barit ishte e shkurtër dhe dy nga pjesëmarrësit, Sokol Sokoli dhe Tomë Ndoja, u dënuan me vdekje, ndërsa të tjerëve u dhanë dënime të reja për “terrorizëm kundër përfaqësuesve të shtetit, në bashkëpunim”.
Ahmet Tufa, tani 67 vjeç, një nga pjesëmarrësit në kryengritje, tha për BIRN se pas revoltës, të burgosurit u torturuan. “U paralizova për tre muaj për shkak të torturave”, tha Tufa.
Fillimisht ai u burgos pasi u dënua për terrorizëm politik. “Shpërndava trakte politike në vitin 1980 për tre muaj në Tiranë”, shpjegoi ai.
I pyetur nëse kishte frikë kur shpërndau materialin, ai u përgjigj: “E dija se cili do të ishte fundi.”
Ai tha se kaloi një dekadë në kampe burgimi.
“Kalova rreth një vit në Spaç, më pas më sollën këtu. Jeta këtu ishte kështu: vdekja ishte e pranishme në sytë tanë çdo sekondë. Terrori ishte i jashtëzakonshëm, nuk mund ta përshkruaj me dy fjalë. Këtu torturoheshin edhe të moshuarit, dhuna e xhelatëve nuk kishte kufi”, tha ai.
Ai kërkon që kampi i Qafë-Barit të ruhet për pasardhësit. “Dua që ky vend të bëhet muze, në mënyrë që të rinjtë të njohin historinë e vërtetë të asaj që ishte diktatura”, tha ai.
Një tjetër ish i burgosur politik, Hysen Ismailhaxhiaj, tani 82 vjeç, tha për BIRN se u mbajt në Qafë-Bari për tre vjet përpara se të dërgohej në një burg tjetër.
“Unë u dënova për agjitacion dhe propagandë – kjo ishte formula e asaj kohe. Ata donin që punëtorët në kampin e punës të ishin gati të vdisnin, nëse nuk do të vdisnin nga miniera, ata do të vdisnin gjithsesi. Ushqimi mjaftonte vetëm për të marrë frymë”, kujton Ismailhaxhiaj.
“Ka gjëra më të këqija se vdekja dhe ne i kemi kaluar ato gjëra këtu”, tha ai.
Haki Hoxhaj, tashmë 62 vjeç, i dënuar për tentativë arratisje nga Shqipëria dhe tradhti të lartë dhe kaloi pesë vjet në burg, tha se kryengritja e vitit 1984 ishte shkaktuar nga vështirësitë e punës së detyruar në miniera.
“Vetë revolta ishte për kushtet e punës”, tha ai për BIRN.
Ai shprehu gjithashtu shqetësimin se kampi i Qafë-Barit mund të mos ruhet për pasardhësit nga autoritetet.
“Mendoj se gjëja më e keqe është se ky sistem aktual do të fshijë çdo gjurmë të së shkuarës, kështu që nuk do të ketë asnjë kujtim për njerëzit; ata do ta fshijnë, që ne ta harrojmë të kaluarën tonë”, tha ai.